Nemen ñaka trine
Josué Rodríguez Calderón
Traducción de Edgar Atencio Rodríguez, intérprete judicial ngäbere
Ti kä nemen ñaka trine,
kugwe täre räkaigo tuin ietre,
jodrún täre budie nemen mutä juntede
Tuken nikani ji däi kiaga jokrá te.
Ñobata ti niken mete, metä tä
abtä ni tä dian gwi jai tä
mikani jodrún mane kräigri
nane, kri tugwa ye kritre nibatä kwe.
Trä uäi kena tä nire jatäri,
uka jokrä kwe jodrún
mondiáiria ye kwrere bäsi,
kwitäga murore kwe jobiti tiben
Ti ju tuäba krubäre ngidiete krúbate deo dione,
ti räbaba dräre ngwätebata mendenbtä kwitäga räba ñaka tigwe,
nikrä räbaba tigwe ja okwä ngeträninte kwädi,
ja räbaba rui nötä teritä ietre.
Ngödtö tä kwadi kwädi ngerenga
sö trä ngwen bata neketega,
Akwa kugwe täre naganinga ño kä
ye jobete tiben ngwätäite bata.
Ti bike niken mädä bidi kä
drune krúbate te idro be trä,
ti ngetrega ja krüte käite medenbata nemen rite köböre münbiti bülü ñaka,
mürie kri goibare tigwe abtä ukäteba jatäri.
Jaba ti kwete ngwäre kwetre ye
regatäkaba kä ketä ninga chi te,
krö kwetäb tigwe abtä träin aräto,
räbaba drängware krúbate.
Kä jore te kugwe täre räkagaba tibtä,
nikräba kwe tibtä, mürie rekaba ti kisete,
kä bä bukodäire tibtä yebtä okwä ñaka reketä debä,
inmutado kugwe noáinba jene. Sió te kräga bren kitäba.
Kämäka tigwete ti rikaba ño
ñain chi kuin ñan rugaba gare,
mürie räbaba nakäingo jodrún ti mäträ kiriere biti,
odrún kuin räbaba tibtä.
Ti rikaba buko tigwe
biti kri tugwä kite kä nemen mrän te,
ngeäna okwádi te jatäri.
Ti räbaba dräre däri niäba jokrá abiti ti krö be räbaba.
Ti ngitiába murie däi nigwidete tä ngöniáire;
nibi kasen kwre ti ngitiába kuin basi kä
juruá ñaka räbaba tibtä,
ti räbaba näkaingo kuin deme menteni ja töbiti.
Ñogandi ti murie kwre dä nigwite
mendebata kuba ñaka kwre,
medenbtä kä kugwe ruin ye ni kirá kwei kö jokrá te,
ye kö nigwite muriere ja töbiti jokrä, kugwe ngö nemen jatäri.
Devorador infalible
Josué Rodríguez Calderón
Me llaman el devorador infalible,
el terrible presagio en la cima,
la alquimia desnuda en la neblina
o simplemente la flecha en la sien.
Porque voy martillando, azotando
y desgarrando el lomo de hechizos
escondidos detrás del helado
ocaso, la aguja del castigo.
Trazo sombras en los primeros
rayos vivientes, asusto todo intento
como quien acecha a su presa,
envuelvo la agonía sobre las piedras.
Me vieron derritiéndome en la noche
sobre la locura, mis fauces tragándose
todo desvelo sin vuelto, cada mirada
dejé ciega, quedando secas sus entrañas.
En cada paso ocular tembloroso
de la luna me inferné a lo invertido,
dentro del inconsciente detenido
en el tiempo cavé un terreno pedregoso.
Voy cabalgando el dorso lúgubre
de la oscuridad, soy la queja de la muerte
donde las pesadillas no florecen,
asalté las tormentas y su ajuste.
Cuando intentaron cazarme
se devolvieron con sus vitrinas en ruinas,
comí de sus huesos y de sus heridas,
pasaron con fiebre de enjambre.
Entre escombros encontré a la desdicha,
me miró, sucumbiendo en delirios,
no soportó mi rostro militar,
inmutado, un calabozo quimérico.
De mi caverna espectral salí
a beber toda pócima enigmática,
un ventolero salió al brincar
mi blindado pecho, sortilegio afín.
Salí con mi cerbatana tirando
espinas a cada final, devorando
cada minuto amargo, mi faena
cósmica agotó la sangre de calaveras.
Me entregué escapando de tornados
violentos, ileso como búfalo
sin temor de las peligrosas fieras;
me elevé arriba de la gravedad.
Quizás soy la turbulencia
que no deja dormir, que desborda
cánticos ancestrales, una horda
de vorágine sísmica, catastrófica codeína.
Estamos trabajando en la tradución al bri bri, ¡pero regresa pronto!

Josué Rodríguez Calderón (San José, Costa Rica 1998), poeta indígena bribri y ngabe. Actualmente estudia Zootecnia en la Universidad de Costa Rica donde forma parte del Movimiento Indígena Interuniversitario (MIINTU). Es miembro de la ONG Gente y Fauna, así como del grupo de danza Colectivo Aliciente. Es parte de la Sociedad de Poetas Cartagineses desde el 2020; sus poemas han sido publicados en las revistas Virtual Quimera (Costa Rica, 2021), Herederos del Kaos (Estados Unidos, 2021) y Apofénicos (México, 2021), así como en una antología poética en Argentina (2021). Además, tuvo una participación en el Festival Internacional de poesía “Soñéis con un poeta” organizado por la revista literaria Cardenal (México, 2021).
Su trabajo ha sido traducido al inglés, esloveno, ngabe y briri.